ਭੂਮਿਕਾ:
ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ, ਕਵੀਤਾ ਅਤੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗੁਣ, ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। “ਕੁੱਤੇ ਨੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਲੋਕ | ਜ਼ਿਕਰ ਤੇਰਾ” ਵੀਡੀਓ ਵੀ ਇਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਸੱਚੇ ਸਾਥ ਅਤੇ ਧੋਖੇ ਦੀ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਕਲਾ ਹੈ।
ਜੱਟ ਅਤੇ ਮੋਰ ਦੀ ਅਨੋਖੀ ਦੋਸਤੀ:
ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਵਾਲਾ ਪਾਸਾ ਜੱਟ ਅਤੇ ਮੋਰ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਹੈ। ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਮੋਰ ਲਗਾਤਾਰ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਜੱਟ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੋਰ ਸਿਰਫ਼ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਰੱਖਿਆਕਾਰੀ ਵਾਂਗ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮੋਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰੰਗ-ਰੂਪ, ਸ਼ਾਨ ਤੇ ਗਰੂਰ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇੱਥੇ ਉਹ ਇਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਾਥੀ ਵਜੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਥਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਨੋਖੇ ਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਵੀ ਸੱਚੀ ਦੋਸਤੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਚਾਲਾਕੀ:
ਜਿੱਥੇ ਮੋਰ ਇੱਕ ਰੱਖਿਆਕਾਰੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਕੁੱਤਾ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਤਰ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਟਾਈਟਲ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਵਾਕ “ਕੁੱਤੇ ਨੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਲੋਕ” ਸਾਫ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਧੋਖੇ ਅਤੇ ਚਾਲਾਕੀ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਕੁੱਤਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਟਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਪਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਜੋ ਸਾਹਮਣੇ ਤਾੰ ਦੋਸਤ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਪਿੱਛੋਂ ਧੋਖਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਲੋਕਧਾਰਾ ਦਾ ਅਦਬ:
ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਮਨੁੱਖੀ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੋਰ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦਾ, ਜਦਕਿ ਕੁੱਤਾ ਇੱਥੇ ਚਾਲਾਕੀ ਅਤੇ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਅਜਿਹੇ ਸੁਨੇਹੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੌਣ-ਕੌਣ ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੌਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਰੂਹਾਨੀ ਪੱਖ:
“ਜ਼ਿਕਰ ਤੇਰਾ” ਸ਼ਬਦ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਰੂਹਾਨੀ ਰੰਗ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। “ਜ਼ਿਕਰ” ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਯਾਦ ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈਣਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫ਼ੀ ਤੇ ਭਗਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਰੱਬੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਇਸ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ—
ਮੋਰ ਰੂਹਾਨੀ ਰੱਖਿਆਕਾਰੀ, ਇਕ ਗਾਈਡ ਜਾਂ ਸੱਚੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਕੁੱਤਾ ਮਾਇਆ, ਲਾਲਚ ਜਾਂ ਦੁਨਿਆਵੀ ਧੋਖੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਜੱਟ ਮਨੁੱਖੀ ਆਤਮਾ ਹੈ ਜੋ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫਸ ਕੇ ਸਹੀ ਰਾਹ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀਡੀਓ ਸਿਰਫ਼ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਰੂਹਾਨੀ ਸਿਖਲਾਈ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਧੋਖੇ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹੋਏ ਸੱਚੀ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਰੱਬ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ:
ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤੇ ਅਕਸਰ ਨਿੱਜੀ ਲਾਭ ਤੇ ਸਵਾਰਥ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਟਿਕੇ ਹਨ, ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਵੇਲੇ ਇਹ ਸੋਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੌਣ ਸੱਚਮੁੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੌਣ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣਾ ਫਾਇਦਾ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮੋਰ ਵਾਂਗ ਉਹੀ ਦੋਸਤ ਅਸਲ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਕੁੱਤੇ ਵਾਂਗ ਲੋਕ ਸਿਰਫ਼ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਸਾਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਕਲਾ ਦਾ ਰੰਗ:
ਵੀਡੀਓ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ, ਗੀਤ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੁਨੇਹਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦਿਲ ’ਤੇ ਉਹ ਅਸਰ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਬੋਲੀ ਜਾਂ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਦੇ ਗੀਤ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੂਹਦੇ ਹਨ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼:
ਸਾਰਿਆਂ ਤੌਰ ’ਤੇ, “ਕੁੱਤੇ ਨੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਲੋਕ | ਜ਼ਿਕਰ ਤੇਰਾ” ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸੱਚਾਈਆਂ ਦਾ ਦਰਪਣ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ—
ਸੱਚੀ ਦੋਸਤੀ ਵਿਰਲੇ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਚੱਕਰਬਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਫਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਰੂਹਾਨੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਾਨੂੰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਜਾਲ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸਬੰਧ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਾਣਕਾ ਅਤੇ ਅਰਥਪੂਰਨ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਅਤੇ ਰੂਹਾਨੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਜੀਵਨ ਦਰਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘਾ ਅਸਰ ਛੱਡਦਾ ਹੈ।
